Jest młode, płytkie, nie za duże, zimne i niezbyt słone. Jego nazwa pochodzi od starosłowiańskiego słowa blato, czyli wielka, słona woda. Ma swoje święto 22 marca: Dzień Ochrony Morza Bałtyckiego.
Niektórzy nawet twierdzą, że to duże jezioro. Jego powierzchnia to około 415 tys. km kw., objętość około 22 tys. km sześc., długość rozwiniętej linii brzegowej wynosi około 22 tys. km. Ponieważ ze wszystkich stron otoczony jest lądem, bywa nazywany Morzem Śródziemnym północnej Europy. Bałtyk wymienia wody jedynie z Morzem Północnym – przez wąskie i płytkie Cieśniny Duńskie: Wielki i Mały Bełt, Sund, Skagerrak, Kattegat. Całkowita wymiana wód w środkowym Bałtyku trwa od 25 do 30 lat.
Morze Bałtyckie szeroko rozciąga się z północy na południe na prawie 1300 km, natomiast ze wschodu na zachód jest o ponad połowę krótsze – mierzy około 600 km. Najwęższa część Bałtyku – Zatoka Botnicka – ma około 100 km.
Składają się na nią: wyspy, m.in. Fionia, Bornholm, Uznam, Rugia, Wolin czy Gotlandia; cieśniny, takie jak np. Wielki i Mały Bełt, Sund; półwyspy, np. Hel, Skania; mierzeje, np. Kurońska, Wiślana; zatoki, m.in. Botnicka, Fińska, Pomorska, Gdańska, Ryska; zalewy, np. Wiślany, Szczeciński, Kuroński. Bałtyk ma zarówno wybrzeża niskie, np. w Finlandii, na Łotwie czy w Rosji, mierzejowe (Mierzeja Wiślana), jak i wysokie: szkierowe (liczne niewielkie, skaliste wysepki) w Finlandii, fiordowo-szkierowe w Norwegii, Szwecji, Finlandii, klifowe, gdy morze niszczy wysoki brzeg – w Polsce (Wolin, Gdynia, Jastrzębia Góra), Danii, Estonii oraz fiordowe w Danii.
Jego historia jest związana z okresem ostatniego zlodowacenia i sięga 12 tys. lat wstecz. Zasięg i charakter Bałtyku zmieniały się w zależności od zmian klimatycznych oraz ruchów izostatycznych. Co ciekawe, w przeszłości Bałtyk dwukrotnie był jeziorem! Najważniejsze fazy rozwoju: Bałtyckie Jezioro Lodowe, Morze Yoldiowe, Jezioro Ancylusowe, Morze Litorynowe i współcześnie – Morze Myaowe.
Jego średnia głębokość wynosi tylko 52,3 m, maksymalna 459 m (Głębia Landsort). Dla porównania: średnia głębokość Morza Kaspijskiego to 184 m, Morza Czerwonego – 490 m, Morza Śródziemnego – 1438 m.
Położone w północnej strefie klimatu umiarkowanego, nie jest ogrzewane przez ciepły Prąd Zatokowy – średnia temperatura Bałtyku latem waha się od 12 do 17 stopni C, zimą – od 2 do 4 stopni C. Podczas mroźnych zim wody powierzchniowe częściowo ulegają zlodzeniu (np. w Zatoce Botnickiej czy Fińskiej).
W litrze wody bałtyckiej znajduje się średnio 7 g soli; na środku Bałtyku zasolenie nie przekracza 10 g soli na litr, natomiast najbliżej Morza Północnego – w Cieśninach Duńskich – wynosi od 20 do 30 g. Średnia dla mórz na świecie to 35 g soli na litr wody. W Bałtyku jest też dużo wody słodkiej, co wynika m.in. z dużych wpływów słodkiej wody z otaczającego terenu. Do Bałtyku w sumie wpływa około 250 rzek, z czego największe to: Wisła, Odra, Newa, Kemi oraz Niemen.
Niewielkie zasolenie ma wpływ na zwierzęta, które żyją w naszym morzu. Bałtyckie ryby i bezkręgowce są nawet o połowę mniejsze niż te same gatunki w Morzu Północnym!
W przeszłości notowano: 6–15 m w Zatoce Gdańskiej, do 19 m w okolicach Bornholmu. W 2015 roku średnioroczna przezroczystość wyniosła od 3,83 m w Basenie Gdańskim do 9,75 m w Basenie Bornholmskim. Dla porównania: przezroczystość Morza Białego to 10 m, Morza Czarnego 25 m. W najczystszej części Morza Śródziemnego (rejon Cypru i Izraela) przezroczystość sięga 53 m.
Od błękitów podczas pięknej słonecznej pogody, po stalowoszare podczas sztormu. Bałtyk niemal codziennie przybiera inny odcień, w zależności od nasłonecznienia, kąta padania promieni słonecznych, stopnia zachmurzenia, zasolenia wody oraz jej głębokości. Choć przyjmuje różne barwy, to zaliczany jest do mórz zielonych, ponieważ jego wody są pełne wszelkiej zawiesiny, w której w skład wchodzą m.in. drobne organizmy. Zielona barwa związana jest również z niską temperaturą wody i małym zasoleniem.
Bałtyk to morze burzliwe, często występują sztormy, pojawiają się sejsze (pionowe fale stojące). Falowanie na Bałtyku jest niewielkie, Przeciętne fale sztormowe są dość krótkie i strome, zazwyczaj o wysokości 5 m. Jednak podczas wyjątkowo silnych sztormów mogą osiągać nawet wysokość 10 m.
W wodzie Bałtyku występują m.in. rdestnice (przeszyta czy grzebieniasta), trawa morska (np. zostera morska), zielenice (sałata morska czy taśma, jadalne po ugotowaniu), brunatnice (zagrożony wyginięciem morszczyn pęcherzykowaty), krasnorosty (widlik, rozróżka).
Pełno jest małż, których muszelki zbieramy na plaży (omułki, sercówki, rogowce bałtyckie, małgwie piaskołazy), skorupiaków (kiełże, krewetki, pąkle i największy – podwój wielki), a także ślimaków, np. wodożytka bałtycka. Zdarzają się meduzy. Najczęściej chełbia modra, zimą – bełtwa włosiennik.
W Bałtyku żyją zarówno ryby morskie, jak i słodkowodne (te najczęściej w zatokach – okonie, płocie, sandacze, szczupaki i leszcze) oraz tzw. dwuśrodowiskowe, które część życia spędzają w wodach słodkich, a część w słonych (łosoś atlantycki, węgorz europejski, troć wędrowna).
Wiele z tych ryb jadamy na co dzień. To szproty, śledzie, dorsze, łososie oraz płastugi (stornia zwana flądrą, gładzica oraz skarp, czyli turbot). Populacje niektórych gatunków są zagrożone, np. dorsze są przeławiane, w skutek czego nie mogą się odrodzić.
W Morzu Bałtyckim występują również mniej znane ryby, takie jak: kur diabeł, lisica, tasza, iglicznia, wężynka, dobijak i tobiasz. Żyją tu też dwa gatunki minogów: rzeczny i –- bardzo rzadki – morski.
W Bałtyku mieszkają: foka szara (szarytka), nerpa (czyli foka obrączkowana) i foka pospolita oraz jedyny waleń – morświn.
Wszystkie te gatunki są pod ochroną. W roku 2009 Poczta Polska przygotowała serię czterech znaczków z tymi zwierzętami.
Z ptaków nad Bałtykiem gniazdują m.in. kormorany, alki, nurzyki, łabędzie, mewy oraz kaczki.
Fitoplankton
Mikroskopijne organizmy żywe, unoszące się na powierzchni wody. Często spotykane: okrzemki, sinice, bruzdnice.
Fitobentos
Rośliny dna morskiego. Są to: krasnorosty (widłak, rurecznica), rośliny kwiatowe (trawa morska), brunatnice (morszczyn), zielenice (sałata morska).
Zooplankton
Organizmy żywe, jednokomórkowe lub wielokomórkowe, np.: wrotki, wioślarki, skorupiaki, widłonogi, pierwotniaki, larwy skorupiaków i ryb.
Zoobentos
Zwierzęta żyjące na dnie morskim. Zaliczamy do nich: gąbki (powłócznica chlebowa), małże (omułek, sercówka), skorupiaki (krewetki, kiełże), ślimaki (wodożytka).
Nekton
Ssaki morskie i ryby. Ssaki to: morświny, foki szare, foki pospolite, foki obrączkowane. Ryby słonowodne: śledzie, szproty, dorsze; ryby słodkowodne: okonie, sandacze, stynki oraz dwuśrodowiskowe: węgorze, łososie, trocie wędrowne.
Nad Bałtykiem znajdują się dwa parki narodowe: Słowiński i Woliński. Oba powstały w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku.
Słowiński Park Narodowy położony jest w środkowej części naszego Wybrzeża. Na jego terenie znajdują się jeziora, torfowiska leśne oraz morskie, a także wydmy. Atrakcją są wędrujące wydmy. W parku żyje około 920 gatunków roślin naczyniowych, około 165 gatunków mszaków, około 500 gatunków glonów i około 430 gatunków grzybów. A także ponad 260 gatunków ptaków i ponad połowa wszystkich gatunków ssaków stwierdzonych na terenie Polski.
Woliński Park Narodowy leży w środkowo-zachodniej części wyspy Wolin. Żyje tu około 600 gatunków roślin naczyniowych, z których wiele jest bardzo rzadkich. Wyspa jest miejscem gniazdowania wielu ptaków. Przez teren parku przebiega też trasa przelotu ptaków wędrownych. Atrakcją Wolińskiego Parku Narodowego są strome klify.
Na całym południowym wybrzeżu Bałtyku, także w Polsce, mamy piękne piaszczyste plaże. To wyjątkowe, bo tylko niespełna 30 proc. plaż na świecie to plaże piaszczyste.
Tylko 35 km długości, w najwęższym miejscu niecałe 100 m, w najszerszym około 3 km. Na Półwyspie Helskim są tak wąskie miejsca, że jadąc drogą, po jednej stronie widzimy otwarte morze, a po drugiej – wody zatoki.
Półwysep powstał w wyniku aktywności morskich prądów i fal oraz wiatru. Wiatr zachodni wiejący wzdłuż wybrzeża spowodował utworzenie się prądu płynącego z zachodu na wschód. Razem z masami wody płynął też materiał z erozji nadbrzeżnych klifów. Za Rozewiem prąd zmieniał kierunek na południowy, w wyniku czego powstał piaszczysty wał.
Hel nie zawsze był na całej długości przejezdny. Pod koniec XVI i w XVII w. składał się z sześciu wysepek. Tworzyły się one okresowo, w czasie największych sztormów.
Nie ma Bałtyku bez bursztynu! Do bursztynu nawiązuje nawet bryła stadionu w Gdańsku, zbudowanego na Euro 2012. Polska nazwa bursztynu pochodzi od niemieckiego słowa Bernstein, a ta od staroniemieckiego – börnen, czyli płonąć. Po rosyjsku bursztyn to jantar, po francusku – succin, a po angielsku – amber.
Bursztyn to zmineralizowana żywica drzew iglastych, która przez tysiące lat ściekała z drzew. Gdy ląd znalazł się pod wodą, złoża żywicy zostały zmieszane z podłożem. Bursztyn ma wiele barw, od żółtobiałej przez brązowoczerwoną do barwy miodu. Najbardziej poszukiwane są te bryły, w których zastygły rozmaite stworzenia – muchy i komary, termity, motyle, cykady, stonogi i pająki.
Największy znaleziony dotychczas bursztyn, zwany Burma Amber, waży 15,25 kg. Okaz ten znajduje się w British Museum w Londynie. Największy bałtycki bursztyn znaleziony w okolicach Kamienia Pomorskiego ważył 9,75 kg.
W celu poprawy działania strony korzystamy z ciasteczek. Zakładamy, że Ci to nie przeszkadza. Jeśli przeszkadza, opuść naszą stronę.
Polski
Deutsch
English
